Να ξεδιαλύνει το θολό τοπίο που έχει διαμορφωθεί στην εκτός σχεδίου δόμηση επιχειρεί εκ νέου το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Εν αναμονή των μεταβατικών διατάξεων, που θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση τις επόμενες ημέρες, το ΥΠΕΝ απέστειλε δύο εγκυκλίους προς τις υπηρεσίες δόμησης ολόκληρης της χώρας, παρέχοντας διευκρινίσεις τόσο για τη δυνατότητα έκδοσης οικοδομικών αδειών σε πολεοδομικά σχεδιασμένες περιοχές όσο και για τον υπολογισμό του αντισταθμιστικού περιβαλλοντικού τέλους υπέρ του Πράσινου Ταμείου.

Αυτή τη στιγμή, μετά τις διαδοχικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, ερμηνεύονται με διαφορετικό τρόπο από τις αρμόδιες πολεοδομικές Αρχές οι τρέχουσες διατάξεις. Ουσιαστικά οι υπηρεσίες δόμησης αποφεύγουν πλέον να εκδίδουν οικοδομικές άδειες, αν δεν υπάρχει πρόσοψη σε κοινόχρηστο δημοτικό δρόμο, αναγνωρισμένο με διοικητική πράξη αρμόδιου οργάνου.

Στον πάγο

Η διαπίστωση όμως της κοινοχρησίας είναι αδύνατη ή ευχερώς δύσκολη, διότι δεν υπάρχει καταγεγραμμένο και νομικά διαπιστωμένο, με πράξεις της διοίκησης, οδικό δίκτυο. Πρακτικά έχουν παγώσει τα πάντα, με το υπουργείο να ετοιμάζει μεταβατικές διατάξεις έως ότου ολοκληρωθεί ο οργανωμένος πολεοδομικός σχεδιασμός και αντιμετωπιστεί οριστικά το ζήτημα της αναγνώρισης και της κοινοχρησίας οδών.

Με τις υπηρεσίες δόμησης να έχουν κατεβάσει τα μολύβια, ο γενικός γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ Ευθύμιος Μπακογιάννης υπογραμμίζει στην πρώτη από τις δύο εγκυκλίους ότι οι διατάξεις του κεφαλαίου Γ’ του νόμου 4759/2020, με τις οποίες επιβλήθηκαν περιορισμοί δόμησης, ισχύουν μόνο σε περιοχές για τις οποίες δεν υπάρχει πολεοδομικός σχεδιασμός πρώτου επιπέδου, δηλαδή Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, Σχέδια Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ), Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου ή άλλα διατάγματα χρήσεων γης.

Αντίθετα, τα οικόπεδα που βρίσκονται σε περιοχές εκτός ρυμοτομικών σχεδίων και εκτός ορίων των οικισμών (προ του έτους 1923 και οριοθετημένων κάτω από 2.000 κατοίκων) στις οποίες έχουν καθοριστεί χρήσεις γης, όροι και περιορισμοί δόμησης από εργαλεία πολεοδομικού σχεδιασμού πρώτου επιπέδου ή από διατάγματα που καθορίζουν όρους και περιορισμούς δόμησης σε περιοχές εκτός σχεδίου, δεν επηρεάζονται από τις ρυθμίσεις του νόμου.

Αυτό σημαίνει ότι οι παρεκκλίσεις (2 στρέμματα, 1.200 τ.μ. και 750 μ.) διατηρούνται σε ισχύ, υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχουν ήδη καταργηθεί από τις ειδικές ρυθμίσεις των σχετικών προεδρικών διαταγμάτων ή αποφάσεων ή του πολεοδομικού σχεδιασμού πρώτου επιπέδου κάθε περιοχής.

Ποιοι είναι οι όροι που ισχύουν για την ανέγερση κατοικιών

Στην εγκύκλιο επισηµαίνεται ότι για ανέγερση κατοικιών σε οικόπεδα που βρίσκονται σε
περιοχές για τις οποίες δεν υπάρχει πολεοδοµικός σχεδιασµός πρώτου επιπέδου η µέγιστη επιτρεπόµενη επιφάνεια του κτιρίου ως και η συνολική επιφάνεια των ορόφων δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τα 186 τ.µ. για οικόπεδα επιφανείας τεσσάρων στρεµµάτων.

Ο αριθµός προσαυξάνεται για οικόπεδα επιφανείας µεγαλύτερης των τεσσάρων στρεµµάτων. Κατ’ αναλογία, για το χρονικό διάστηµα ισχύος των µεταβατικών διατάξεων του άρθρου 40 του ν.4759/2020, η επιτρεπόµενη δόµηση (για όσους έχουν εκδώσει ήδη άδεια) στα γήπεδα επιφανείας τουλάχιστον δύο στρεµµάτων δεν δύναται να υπερβαίνει τα 186 τ.µ.

Για τα κτίρια κατοικίας σε οικόπεδα όπου έχουν καθοριστεί χρήσεις γης, όροι και περιορισµοί δόµησης από εργαλεία πολεοδοµικού σχεδιασµού πρώτου επιπέδου ή από διατάγµατα που καθορίζουν όρους και περιορισµούς δόµησης σε περιοχές εκτός σχεδίου, δεν ισχύουν οι συγκεκριµένοι περιορισµοί, αλλά εφαρµόζονται όσα προβλέπει το Π.∆. του 1985.

Οπως επισηµαίνεται στην εγκύκλιο, όλα τα αιτήµατα παρεκκλίσεων για όρους δόµησης σε κτίρια, αναλόγως της χρήσης τους κατά τα οριζόµενα µέγιστα επιτρεπόµενα µεγέθη σε οικόπεδα που βρίσκονται σε εκτός σχεδίου περιοχές, εξετάζονται από την οικεία ∆ιεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασµού (∆ΙΠΕΣΩΣΧ), στην οποία οι Υ∆ΟΜ διαβιβάζουν τον σχετικό φάκελο, κατόπιν ελέγχου και χορηγούνται από τον συντονιστή της Αποκεντρωµένης ∆ιοίκησης. Κατ’ εξαίρεση, χορηγούνται από το αρµόδιο όργανο του ΥΠΕΝ, έπειτα από γνωµοδότηση του Κεντρικού Συµβουλίου Πολεοδοµικών Θεµάτων και Αµφισβητήσεων (ΚΕΣΥΠΟΘΑ) και εισήγηση της αρµόδιας διεύθυνσης του ΥΠΕΝ, στην οποία αποστέλλεται µέσω της Υ∆ΟΜ ο σχετικός φάκελος.

Παρεκκλίσεις επιτρέπονται, µεταξύ άλλων, για κτίρια µε αµιγή χρήση γραφείων ή καταστηµάτων, σε κτίρια που προορίζονται για νοσοκοµεία και κλινικές, σε βιοµηχανικές εγκαταστάσεις εντός της Περιφέρειας Αττικής, για τα αναγκαία έργα εγκαταστάσεων διαχείρισης απορριµµάτων και για την ανέγερση κτιρίων κοινής ωφέλειας. Κατ’ εξαίρεση είναι δυνατή η έκδοση οικοδοµικών αδειών για τις περιπτώσεις οικοπέδων κατά παρέκκλιση άρτιων (750, 1.200 και 2.000 τετραγωνικών µέτρων) στις εκτός σχεδίου περιοχές µε τους προϊσχύοντες του 2020 όρους δόµησης, εάν έχει χορηγηθεί (µέχρι τον ∆εκέµβριο του 2022) προέγκριση οικοδοµικής άδειας ή αίτηση για έκδοση βεβαίωσης όρων δόµησης συνοδευόµενη από τα αναγκαία δικαιολογητικά.

Για τη δεύτερη περίπτωση θα πρέπει στη συνέχεια να έχει υποβληθεί αίτηµα για έκδοση είτε οικοδοµικής αδείας είτε προέγκρισης. Επίσης, εάν έχει χορηγηθεί από το αρµόδιο ΣΥΠΟΘΑ έγκριση παρέκκλισης από τους ισχύοντες όρους δόµησης, εάν έχει υποβληθεί στην αρµόδια υπηρεσία ή στο αρµόδιο όργανο (Σ.Α., ΚΕΣΑ κ.λπ.) αίτηση µε πλήρη αρχιτεκτονική µελέτη, η οποία προβλέπεται από τις σχετικές διατάξεις για τη χορήγηση οικοδοµικής άδειας, εάν έχει υποβληθεί φάκελος παρέκκλισης στην αρµόδια Υ∆ΟΜ µε πλήρη αρχιτεκτονική µελέτη, ειδικά για κτίρια κατοικιών µε οικοδοµική άδεια πριν από την ισχύ του ν. 4759/2020, που βρίσκονται επί οικοπέδων στα οποία δεν έχει εξαντληθεί ο συντελεστής δόµησης, δεν εφαρµόζεται η µείωση του συντελεστή και επιτρέπεται η εξάντλησή του.

Πότε επιτρέπεται συνένωση οικοπέδων για τη λειτουργική αξιοποίησή τους

Ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ διευκρινίζει, επίσης, ότι επιτρέπεται η συνένωση όμορων οικοπέδων για την ενιαία λειτουργική τους αξιοποίηση, εφόσον συντρέχουν οι δύο οριζόμενες προϋποθέσεις.

Δηλαδή, να προκύπτει οικόπεδο εμβαδού τουλάχιστον τεσσάρων στρεμμάτων και ταυτόχρονα ένα από τα οικόπεδα που συνενώνονται είναι άρτιο και οικοδομήσιμο κατά κανόνα ή κατά παρέκκλιση άρτιο και οικοδομήσιμο, βάσει των διατάξεων που ίσχυαν μέχρι την έναρξη ισχύος του ν. 4759/2020, συμπεριλαμβανομένων και των άρτιων οικοπέδων της παρ. 3 του άρθρου 23 του ν. 3212/2003.

Η διάταξη που καταλαμβάνει όλες τις περιπτώσεις οικοπέδων (με ή χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό πρώτου επιπέδου ή διατάγματα που καθορίζουν όρους και περιορισμούς δόμησης σε περιοχές εκτός σχεδίου) αποσκοπεί αποκλειστικά στη βελτίωση της αρτιότητας και οικοδομησιμότητας των γηπέδων που συνενώνονται, μπορεί να οδηγεί και σε συνενούμενα μεγαλύτερα της αρτιότητας γήπεδα και σε κάθε περίπτωση οι όροι δόμησης που επιτρέπονται είναι εκείνοι που αντιστοιχούν στο σύνολο της ενοποιημένης μέσω διοικητικής πράξης (οικοδομική άδεια) έκτασης.

Περιορισμοί

Το ίδιο ισχύει και για την τήρηση των λοιπών όρων και περιορισμών για τη δόμηση νέων κατασκευών ή επέκταση υφισταμένων (αποστάσεις από τα όρια κ.λπ.), που εφαρμόζονται για το εμβαδόν των συνενωθέντων οικοπέδων.

Κατ’ εξαίρεση, εφόσον η οικοδόμηση του αρχικού άρτιου και οικοδομήσιμου οικοπέδου που συνενώνεται λειτουργικά με όμορό του απαιτούσε την εφαρμογή των κατ’ ελάχιστον αποστάσεων από τα πλάγια όρια (νοούνται οι κατά παρέκκλιση αποστάσεις του αρχικού άρτιου και οικοδομήσιμου οικοπέδου), είναι δυνατή η διατήρηση των εν λόγω αποστάσεων και μετά τη συνένωση, εφόσον με την εφαρμογή των πλαγίων κατά κανόνα αποστάσεων δεν εξασφαλίζεται ικανό πλάτος κτιρίου.

Επισημαίνεται ότι η διάταξη δεν πρέπει να συγχέεται με τις περιπτώσεις συνενώσεων που συντελούνται με συμβολαιογραφική πράξη, καθόσον στις περιπτώσεις αυτές είναι απαραίτητη η τήρηση του συνόλου των προϋποθέσεων εμβαδού και προσώπου που ισχύουν κατά τον χρόνο δημιουργίας του οικοπέδου.Εξυπακούεται ότι στην περίπτωση που από τη λειτουργική συνένωση όμορων οικοπέδων προκύπτει άρτιο και οικοδομήσιμο οικόπεδο κατά τις ανωτέρω προϋποθέσεις δύναται να πραγματοποιηθεί και η αντίστοιχη συμβολαιογραφική συνένωση.

Σημειώνεται, τέλος, ότι στο πλαίσιο εφαρμογής της παρ. 6 του άρθρου 33 του ν. 4759/2020 δεν υφίσταται χρονικός περιορισμός εντός του οποίου πρέπει ή θα έπρεπε να είχε συντελεστεί η συνένωση για τη δημιουργία του ενιαίου γηπέδου.

Ο χρόνος συνένωσης δεν αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τον έλεγχο της αρτιότητας οικοδομησιμότητας, αφού προϋπόθεση είναι τουλάχιστον ένα από τα οικόπεδα που συνενώνονται να είναι άρτιο και οικοδομήσιμο κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος του προαναφερόμενου νόμου.

Τι ισχύει με το περιβαλλοντικό τέλος

Η δεύτερη εγκύκλιος, που εξέδωσε ο κ. Μπακογιάννης, παρέχει διευκρινίσεις σχετικά με τον υπολογισμό του αντισταθμιστικού περιβαλλοντικού τέλους υπέρ του Πράσινου Ταμείου στην έκδοση οικοδομικών αδειών σε εκτός σχεδίου οικόπεδα. Ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ ζητεί από τις υπηρεσίες δόμησης ενιαία εφαρμογή των διατάξεων για τον υπολογισμό του τέλους, καθώς το τελευταίο διάστημα έχουν κατατεθεί πολλά ερωτήματα και διαφορετικές απόψεις από τις κατά τόπους αρμόδιες για την εφαρμογή της πολεοδομικής νομοθεσίας υπηρεσίες. Συγκεκριμένα, το προβλεπόμενο τέλος υπέρ του Πράσινου Ταμείου, που χρηματοδοτεί δράσεις στις εκτός σχεδίου περιοχές ως αντιστάθμισμα στην επιβάρυνση
του περιβάλλοντος, είναι ύψους 5% επί του κόστους του συμβατικού προϋπολογισμού του έργου της οικοδομικής άδειας ή 5%ο στην περίπτωση που γίνεται χρήση αναλυτικού προϋπολογισμού. Επιβάλλεται μόνο στα οικόπεδα τα οποία εμπίπτουν σε περιοχές που στερούνται οποιουδήποτε σχεδιασμού.

Το τέλος καταβάλλεται σε όλες τις περιπτώσεις κατασκευών για τις οποίες εκδίδεται οικοδομική άδεια, ανεξαρτήτως εάν με αυτές δημιουργείται επιφάνεια δόμησης ή όχι. Αντίθετα, δεν ζητείται σε περιπτώσεις αδειοδότησης οικοδομικών εργασιών η εκτέλεση των οποίων προϋποθέτει την έκδοση Εγκρισης Εργασιών Δόμησης Μικρής Κλίμακας.

Εξαίρεση

Σημειώνεται ότι για τα οικόπεδα εκτός σχεδίου που βρίσκονται εντός περιοχών Natura, καθώς επίσης και για εκείνα που βρίσκονται εντός της ζώνης των 800 μ. αλλά δεν καταλαμβάνονται από τις ευνοϊκές διατάξεις του Π.Δ. της 6ης/12/82, με αποτέλεσμα να εμπίπτουν στις διατάξεις της εκτός σχεδίου δόμησης, καταβάλλεται το απαιτούμενο τέλος σε περίπτωση εκτέλεσης οικοδομικών εργασιών για τις οποίες απαιτείται έκδοση οικοδομικής άδειας.

«Στις περιπτώσεις που συντάσσεται για ένα έργο συνολικός προϋπολογισμός, αποτελούμενος από αναλυτικό και συμβατικό προϋπολογισμό, καταβάλλεται το μεγαλύτερο τέλος, όπως προκύπτει συγκριτικά από τον υπολογισμό επί του συμβατικού και από τον υπολογισμό επί του αναλυτικού και εντός των ορίων του κατώτερου ποσού, το οποίο δεν μπορεί να υπολείπεται των 250 ευρώ, και του ανώτερου ποσού, το οποίο δεν υπερβαίνει τα 5.000 ευρώ» καταλήγει η εγκύκλιος του γενικού γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος.